Merhaba : )
Projemde bahsettiğim; doğal kaynakları korumak için, aracımız teknolojinin kullanımında, gerekli olan başlıklar, çocuk kitaplarında da karşıma çıkmaya başladıkça, çocuk edebiyatına olan ilgim ve hayranlığım, okuduğum her kitapta artmaya başladı. Gerekli olan bu prensipleri, farklı kurgular ve görsellerden okumak, hem oluşmakta olan sonuç ürünü, hem de beni oldukça fazla besliyor.
Arkitera Mimarlık Merkezi’nde karşıma çıkan, Yalvaç Ural’ın ‘Küçük Ayının Uzun Yolculuğu’ kitabı, yavru bir ayının, annesi olmadan çıktığı yolculuğun sonunda, bir arkadaşla tanışmasını anlatıyor. Yolculuk öncesi, küçük ayı ile güneş arasında geçen diyaloğun önemini, ancak kitap bitince anlayabildim. Koca sarı portakal olarak görülen ışık kaynağı güneşin, imgesel anlatımla karşımıza çıkması, güneşin, mitlerdeki anlamlarını düşündürdü bana.
Bu hikâye bana, yazıda bahsedeceğim kitapların, farklı kurguları da olsa, aynı amaca hizmet ettiğini göstermiş oldu. Bir önceki yazımda bahsettiğim, iç içe geçmiş olan tüm zıtlıklar gibi, çocukların kendi içindeki iyi ve kötü olarak gördüğü tüm yanlarının, doğal olduğu gösterilerek, çocuğun kendisiyle tanışma serüvenine destek oluyorlar. Kitaplar, bu tanışma sayesinde çocukların, çevresindekileri de anlamasına yardımcı oluyor.
Parçası olduğumuz çevremizle olan ilişkimizin işlendiği, ‘Yavru Baykuşlar’ kitabında; çok küçük yaşlarda, kendimizi bir bütün olarak gördüğümüz annelerimizden, ayrı kaldığımızda yaşadığımız endişe anlatılıyor. Hikâye bana, benzer endişelerimizi düşündürdü.
Belki de düşündüğümüz, parçası olduğumuz toplumdakilerden, farklı olduğumuz gerçeğinin, bizi bütün olmaktan alıkoyup, yalnızlaştıracağı endişesidir.
Neil Gaiman ise, bu endişeyi ve bunu düşünmemize gerek olmadığını kitabında, okulun ilk gününü anlatarak işlemiş. Gaiman, çocuklara, farklı olmanın güzelliklerini göstererek, endişelerini aşmalarına yardımcı oluyor. ‘Çu’nun Okuldaki İlk Günü’ kitabında, okula ilk defa giden panda Çu, farklı olmasından dolayı kendisine iyi davranılmayacağı konusunda endişe yaşıyor.
Çu’nun hikâyesinden farklı olarak, Uzay’ın Kitaplığı sayfasında karşıma çıkan ‘Ben Bir Kediyim’ kitabında, tek bir familya ile farklılıklarımız ve benzerliklerimiz vurgulanıyor. Büyük kedigiller, kendi özelliklerini tanımadıkları için, başlarda küçük kediyi, kedi olarak görmüyorlar. Kendi özelliklerini iyi bilen küçük kedimiz, aralarında çok ortak yön olduğunu, diğer kedilere gösteriyor. Böylece farklılıklarıyla birlikte, hepsinin aslında kedi olduğunu keşfediyorlar.
Kitaplarda, parçası olduğumuz bütünün, diğer parçalarını anlamadan önce, yani diğer insanları da anlamak için önce tüme gelim bir yaklaşımla, kendimizi tanımamız ve anlamamız gerektiğini görmekteyiz. (Fakat paralelinde, tümden varım yaklaşımı ile de çevremizdeki insanların bize olan etkilerinin de göz önünde bulundurulması gerektiğini düşünüyorum.) Böylece, kendimizi anladıkça, aynı zamanda çevremizdekileri de anlayabiliyoruz.
Çocukların kendileri ile tanışma serüvenlerinin, sadece çevrelerinde bulunan insanları değil, başka canlı ve cansız varlıkları da anlamalarına yardımcı olduğunu, birçok çocuk kitabını okudukça keşfettim.
Kendimiz ile tanışırken, doğadakileri de anlama şansı sunan ‘Gönül Kuşu’ kitabını anlattığım bir sonraki ‘Tanıma’ adlı yazımda görüşmek üzere : )
Not 1: ‘Küçük Ayının Uzun Yolculuğu’ kitabında küçük ayının, kendisiyle tanışma sonrası, yüz ifadesindeki olumlu değişimi, dikkatimi çekti. Fakat annesinin yüzünde hüzün olması, beni hem üzdü hem de çok düşündürdü. Böylece çocuk kitaplarının, sadece hikâyeleriyle değil, görsellerle de okuru düşündürdüğünü görmüş oldum.
Not 2: Farklı karakterlerin, benzer veya aynı tepkiyi vermesi, birçok kitapta karşıma çıktı. ‘Yavru Baykuşlar’ kitabında da, tek bir karakter yerine, üç yavru baykuşun da, art arda benzer tepkiler verdiklerini görmekteyiz. Bu anlatım dilinin, diğer kitaptakilerden farklı bir amaçla kullanıldığını düşünüyorum. Tek bir karakter yerine üç karakter olmasındaki amacın da, okuyucusu olan çocuklara, kendi gibi başkalarının da aynı durumu yaşadığını göstermek olduğunu anladım.
Not 3: Adam Rex’in, sınıfta geçen ilk zamanlarında Çu’yu, mekân ile beraber resmettiği sınıf arkadaşlarından, farklı çizdiğini görmekteyiz. Bu görselleştirme tekniği ile yeni öğrenci pandamızın, bulunduğu mekâna kendini ait hissetmediğini anlıyorum. Böylece, mekân çizimlerinin farklı amaçlar için de kullanıldığını fark ettim. Karakterin eylemini vurgulamak, sürecin aşamalarını anlatmak amacıyla da art arda resmedilmesi, birçok kitapta olduğu gibi ‘Çu’nun Okuldaki İlk Günü’ kitabında da karşıma çıktı. Devamında, farklı ölçeklerde olan karakterimiz ve okulun, bir arada resmedilmesiyle, Çu’nun eyleminin etkisi bizlere görseller ile hissettiriliyor.
Not 4: ‘Ben Bir Kediyim’ kitabında kitap karakterlerinin özellikleri vurgulandığı için mekânların resmedilmediğini ve yalnızca karakterlerin renkli çizildiğini fark ettim. Eğer mekân, karakterin özelliğine dair bir anlatıma sahipse, mekâna dair görselleştirme olduğunu gördüm.
Küçük Ayının Uzun Yolculuğu
Yazar: Yalvaç Ural
Resimleyen: Feridun Oral
Yapı Kredi Yayınları, Say:36
Yavru Baykuşlar
Yazar: Martın Waddell
Resimleyen: Patrick Benson
Çeviren: Aslı Motchane
Kır Çiceği Yayınları, Say:26
Çu’nun Okuldaki İlk Günü
Yazar: Neil Gaiman
Resimleyen: Adam Rex
Çeviren: Sima Özkan
Sırtlan Kitap, Say:32
Ben Bir Kediyim
Yazar, Resimleyen: Galia Bernstein
Çeviren: Olcay Mağden Ünal
Uçan Balık Yayınları, Say: 32